Het dorp Ouderkerk aan den IJssel is ruim 700 jaar oud. Bij de stichting van het dorp heeft de IJssel als uitgangspunt gediend. In de loop van de eeuwen heeft het dorp een agrarisch karakter gehad en in zekere zin tot nu behouden. Ook de binnenscheepvaart heeft, mede bepaald door de ligging van het dorp aan de rivier, een belangrijke stempel op de dorpsgemeenschap gedrukt.

Over het ontstaan van het dorp zijn weinig concrete gegevens bekend. Het enige dat kan worden gesteld is dat het tegenwoordige schip van de Hervormde Kerk uit het begin van de 12e eeuw dateert. In deze Hervormde kerk, die met die van Sassenheim tot de oudste kerken van Zuid-Holland wordt gerekend, bevindt zich een graftombe van de graven van Nassau (Lalecq).

Op de plaats van cafe de Harmonie stond vroeger 't Herenhuis, vermoedelijk het oude veerhuis. Daarin was tevens een herberg gevestigd en was de rechtkamer ondergebracht. Al voor 1541 had Ouderkerk aan de IJssel een school. In Ouderkerk stonden vroeger veel watermolens. Na 1916 zijn de meeste afgebroken. Aan de rivierzijde stonden twee molens, die aan het dorpsbeeld een karakteristiek gezicht gaven. De laatste molen is in 1958 door brand verloren gegaan. Na de stormvloed van 1916 is de dijk aanmerkelijk opgehoogd. Hierdoor verloor vooral de Dorpsstraat veel van zijn aanzien. Tijdens de watersnood van 1953 heeft in de buurt van de voormalig Gereformeerde Kerk een dijkdoorbraak plaatsgevonden.